پاسخ او و گزارش این دیدار در پی آمده است ...

    پنج شنبه گذشته - 20 تیرماه 1392 - به اتفاق تنی چند از نمایندگان تشکل‌های مردم‌نهاد در حوزه محیط زیست با دکتر محمّدرضا عارف دیدار داشتیم. در این دیدار صمیمانه که حدود یک ساعت به طول انجامید، نخست برخی از حاضران به طرح شفاف دیدگاه‌ها و مطالبات خویش در حوزه محیط زیست پرداختند و سپس ایشان نقطه نظرات ارشادی‌شان را در باره وضعیت محیط زیست و فعالیت تشکل‌های مردم نهاد محیط زیستی در کشور بیان داشته و به دفاعی تمام قد از این ملاحظات و آموزه‌های محیط زیستی پرداختند.

    نگارنده هم که به نمایندگی از چند تشکل محیط زیستی - از جمله انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، دیده‌بان کوهستان و انجمن پایشگران محیط زیست ایران - اجازه طرح دیدگاه‌هایش را یافته بود، به این واقعیت اشاره کرد که متأسفانه نگاهی تنگ نظرانه و تردیدآمیز نسبت به ماهیت و ضرورت وجود تشکل‌های مردم‌نهاد در حوزه محیط زیست وجود دارد؛ نگاهی امنیتی که سبب شده نه سمن‌های موجود از بیشینه‌ی ظرفیت خود بهره برند و نه امکان فعالیت تشکل‌های جدید در سطح ملی به سهولت فراهم شود، چرا که قوانین دست و پا گیر اداری و موانع بروکراتیک و فرساینده فراوانی وجود دارد که عملاً کار ثبت یک تشکل غیر دولتی را بعضاً تا دو سال به درازا می‌کشاند.

    به دکتر عارف گفتم که اگر دولت و حاکمیت اجازه فعالیت آزادانه‌تری به این تشکل‌ها بدهد، از مواهب آن همه بهره‌مند خواهند شد. به عنوان مثال، اینک اثر تحریم‌های سنگین اعمال شده بر جمهوری اسلامی ایران، دارد عواقب نامیمونش را در قالب هجوم به جنگل‌ها برای قطع چوب و تولید ذغال، شکار بی رویه، آلودگی آب‌های ساحلی در اطراف بندر خمیر و نابودی رویشگاه مانگرو به دلیل ریختن گازوئیل قاچاق به درون آب‌های خلیج فارس، آلودگی هوا ناشی از استفاده از بنزین نامرغوب و نیز کیفیت پایین مکانیسم سوخت و ساز خودروهای داخلی، هجوم فعالیت‌های معدنی در دل مناطق چهارگانه و موارد متعدد دیگر نشان می‌دهد. از همین رو، ما در تدارک نگارش نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد و رؤسای دول پنج + یک هستیم تا نشان دهیم که این تحریم‌ها چگونه دارد بر ناپایداری بوم‌شناختی (اکولوژیک) سرزمین‌مان افزوده و آن را از منظر آموزه‌های اکولوژیکال فوت پرینت، دچار بحرانی جدی می‌سازد.



    بنابراین، چنانچه غرب دریابد که در ایران فاصله‌ای بین دولت و ملت وجود نداشته و نمایندگان واقعی مردم در قالب تشکل‌های تخصصی هم نگران شدت یافتن آثار این تحریم‌های فله‌ای و کور هستند، آنگاه ممکن است در پندارینه‌اش که گمان می‌برد با فشار بر دولت ایران، مردم را دورتر از حاکمیت می‌سازد، تجدید نظر کند. به ویژه این که در این صورت یکی از ادعاهای بزرگ غرب مبنی بر پاسداری از تمامیت محیط زیستی کره زمین به محک این آزمون عیار می‌خورد.

    لازمه‌ی این مهم آن است که به ما مجال فعالیت آزادانه داده شده و مدیران مرتبط هم تحمل نقدپذیری‌شان افزایش یابد و در کل فضای باز رسانه‌ای و جریان آزاد اطلاع رسانی مورد حمایت قرار گیرد.


    از جمله دیگر مسایل مطروحه در این نشست که توسط دیگر حاضرین در این جلسه مطرح شد، باید به لزوم بازنگری اساسی در قانون سازمان‌های مردم نهاد، مسأله بحران زباله، فرسایش خاک، افت منابع آب، تهدید تنوع زیستی کشور، وضعیت باغ گیاه شناسی نوشهر، انتخاب رییس جدید سازمان حفاظت محیط زیست و حراست شایسته‌تر از تالاب میانکاله اشاره کرد.

    آنگاه نوبت به دکتر عارف رسید که ضمن تشکر از تشکیل چنین نشستی و آشنایی با نمایندگان سمن‌های سراسر کشور، فرمودند:

    خوشحالم که در خدمت یک تعداد از عزیزانی هستم که در ان جی او های محیط زیستی فعالیت می‌کنند. باید بپذیریم که محیط زیست همیشه و در همه‌ی دولت‌ها مظلوم بوده است. دولت‌ها اغلب به دنبال منافع کوتاه مدت خود هستند و بنابراین، تلاش برای اولویت دادن به حفظ محیط زیست گاه ممکن است با این منافع در تضاد قرار گیرد. همچنین در آن طرف ماجرا هم به درستی فرهنگ سازی نشده و مردم هم آنگونه که باید برای حفظ محیط زیست خود حساسیت به خرج نمی‌دهند که نمونه‌اش مسأله پخش زباله در طبیعت است.



    به نظرم رویکرد حل این مسأله در تقویت تشکل‌های مردم نهاد است. این تجربه موفق دنیا هم بوده و ما باید بکوشیم تا با حذف نگاه امنیتی و تنگ‌نظرانه بر این تشکل‌ها، اجازه ندهیم تا از چماق قانون و حفظ امنیت برای ساکت کردن و جو ارعاب بر علیه آنها استفاده شود.

    تأکید می‌کنم که برای گریز از بحران کنونی در حوزه محیط زیست، هیچ راهی جز تقویت NGO ها نداریم. ما باید به کمک شما یک قانون خوب و کارآمد تدوین کرده و برای تصویب به مجلس شورای اسلامی بفرستیم. گام دیگر آن است که باید بکوشید تا فعالیت‌های پراکنده شما در شکل یک شبکه به هم پیوسته و قدرتمند شکل گرفته و احیأ شود. زیرا احتمال برخورد و حذف فیزیکی یک شبکه قدرتمند و به هم پیوسته بسیار کمتر از یک تشکل منفرد با اعضایی محدود است.

    باید قبول کنیم که این چند سال حوادثی در محیط زیست ما رخ داد بدتر از سال‌های گذشته؛ اما نباید فراموش کنیم که نگاه به محیط زیست در دولت‌های قبلی هم خیلی خوب و قابل دفاع نبوده است و همیشه ما در این حوزه مشکل داشته‌ایم.

    خوشبختانه اینک صاحبنظرانی در فرهنگستان علوم وجود دارند که عضویت آنها مادام‌العمر بوده و می‌توان به خوبی از ظرفیت و نفوذ آنها استفاده کرد تا نارسایی‌های حقوقی موجود در این حوزه کاهش یابد.

    ایشان در انتهای سخنان‌شان هم از عملکرد منسجم تشکل‌های مردم نهاد محیط زیستی در دفاع از باغ گیاه‌شناسی نوشهر تمجید کردند و گفتند ما نباید اجازه دهیم فعالیت‌هامان انگ سیاسی بخورد و باید به شدت پرهیز کنیم از این مسأله.

    دکتر عارف در خاتمه ابراز امیدواری کردند که از فضای خوبی که اینک با پیروزی آقای روحانی بوجود آمده، استفاده شود تا دست به دست هم بتوانیم بر مشکلات این حوزه فائق آییم.



    گفتنی آن که پس از پایان سخنان ایشان، از دکتر عارف پرسیدم که آیا مسئولیت پست معاونت اول ریاست جمهوری را در کابینه حسن روحانی می‌پذیرید؟
    ایشان هم پاسخ دادند که ترجیحم آن است که در کنار دولت اما بیرون از مسئولیت رسمی باشم و در قالب بنیاد امید ایرانیان بتوانم به دولت آقای روحانی کمک کنم.